Aktualności Gospodarka 5 października 2024
Naruszenie przepisów i niedopełnienie obowiązków podatkowych często wiąże się z sankcjami i karami nakładanymi na podatników przez organy skarbowe. Nawet, jeżeli przedsiębiorca popełnił zabroniony czyn nieświadomie, nie zwalnia go to z odpowiedzialności za jego skutki. Nieznajomość prawa lub zbyt rzadka aktualizacja przepisów mogą być w tym kontekście zagrożeniem dla przedsiębiorcy.
Aby uniknąć odpowiedzialności, można skorzystać z czynnego żalu. Zawiadomienie o naruszeniu przepisów to nie tylko okazja do wyrażenia skruchy, ale przede wszystkim sposób na uniknięcie sankcji. W artykule wyjaśniamy, w jakich sytuacjach czynny żal pozostanie jednak bezskuteczny.
Czym jest czynny żal?
Definicja czynnego żalu została uregulowana w art. 16 kodeksu karnego skarbowego. To co potocznie nazywamy czynnym żalem, w rzeczywistości jest zawiadomieniem sprawcy o popełnieniu przez siebie czynu zabronionego – wykroczenia bądź przestępstwa skarbowego. Jakie są jego konsekwencje? W razie spełnienia wszystkich opisanych w poniższym artykule warunków winowajca może uniknąć kary.
Jak złożyć czynny żal?
Zawiadomienie należy złożyć w jednej z 3 form: na piśmie, ustnie do protokołu albo drogą elektroniczną za pośrednictwem konta w e-US bądź ePUAP. Pismo powinno zawierać szczegółowy opis popełnionego czynu zabronionego. Sprawca musi także wskazać konkretne działania, które podjął w celu naprawienia lub cofnięcia szkody, jaką wyrządził. Jeżeli więc jego wykroczenie polegało np. na nieopłaceniu podatku, należy wskazać termin zapłaty należnej kwoty wraz z odsetkami.
Pismo powinno być podpisane przez zgłaszającego odręcznie lub elektronicznie- podpisem kwalifikowanym, profilem zaufanym lub podpisem osobistym (z użyciem e-dowodu).
Kto może skorzystać z aktu czynnego żalu?
Czynny żal to opcja dla wszystkich podatników. Pozwala na uniknięcie kary zarówno osobom fizycznym bez własnej działalności, jak i innym podatnikom np. prowadzącym działalność gospodarczą w formie JDG, czy reprezentantom osób prawnych oraz podmiotów pozbawionych osobowości prawnej.
Niezależnie od formy prawnej odpowiedzialność karno-skarbowa dotyczy zawsze konkretnej osoby. Dlatego w przypadku spółki czy innej osoby prawnej uprawnionym do złożenia czynnego żalu będzie osoba reprezentująca dany podmiot lub osoba, której podatnik zlecił obsługę księgową.
Podatnik składający czynny żal, powinien wskazać w zawiadomieniu także inne osoby, które współdziałały z nim w popełnieniu czynu zabronionego. Jeżeli działał sam, warto to również podkreślić w treści pisma.
Kiedy czynny żal jest nieskuteczny?
Wspomniany już art. 16 k.k.s precyzuje sytuacje, w których czynny żal nie wywoła oczekiwanych skutków prawnych. Stanie się tak, kiedy sprawca zgłosił swoje zawiadomienie, ale okaże się, że organ ścigania już wcześniej wezwał go do wyjaśnień i udokumentował lub otrzymał wiadomość o popełnionym przestępstwie skarbowym bądź wykroczeniu.
Bezskuteczny okaże się także czynny żal złożony już po rozpoczęciu przez odpowiednie organy czynności służbowej np. podczas kontroli podatkowej.
Jak podkreśla Ewa Woźniak, księgowa z biura rachunkowego INFO – PLUS, zrzeszonego w sieci OSCBR:
Intencją ustawodawcy jest zmobilizowanie podatników do składania czynnego żalu w sytuacjach, w których organy skarbowe nie mają wiedzy na temat popełnionego czynu zabronionego. Podatnicy muszą więc wyprzedzić działania tych organów i złożyć zawiadomienie zanim jeszcze sam Urząd Skarbowy dowie się o ich bezprawnych działaniach. Dlatego błędem jest składanie czynnego żalu w trakcie kontroli podatkowej czy w momencie otrzymania wezwania do urzędu skarbowego. Ważnym elementem czynnego żalu i warunkiem jego skuteczności jest uregulowanie należności podatkowych. Głównym celem czynnego żalu jest ochrona przed karą i w żadnym zakresie nie zwalnia on od obowiązków wobec fiskusa.
Przepisy określają również kategorie sprawców, którzy nie mogą skorzystać z czynnego żalu. Są to:
- sprawcy, którzy kierowali wykonaniem, zlecili wykonanie albo nakłaniali do wykonania czynu zabronionego;
- osoby, które zorganizowały grupę mającą na celu popełnienie przestępstwa skarbowego lub taką grupą kierowały.
Jeżeli urząd skarbowy lub celno-skarbowy uzna czynny żal za nieskuteczny, podatnikowi nie przysługuje odwołanie od tej decyzji. W tym postępowaniu nie wydaje się bowiem decyzji w rozumieniu ordynacji podatkowej. O sposobie załatwienia sprawy podatnik dowiaduje się jedynie na podstawie działań organów podatkowych.
Kiedy czynny żal może uchronić przed karą finansową?
Gdy czynny żal jest nieskuteczny – urząd wszczyna postępowanie w sprawie o wykroczenie lub przestępstwo skarbowe, a gdy skuteczny – odstępuje od wymierzenia kary. Księgowa Ewa Woźniak z biura rachunkowego INFO – PLUS podkreśla:
Ze względu na konsekwencje tego rozstrzygnięcia warto zawsze skonsultować decyzję o zamiarze złożenia czynnego żalu z biurem rachunkowym. Księgowy nawet jeśli nie prześle zawiadomienia w imieniu swojego klienta, może poinstruować go, co do formy i treści pisma. Jeżeli klient ma zapewnioną obsługę księgową, każdy ekspert księgowy czy doradca podatkowy udzieli mu informacji, co do konieczności złożenia czynnego żalu w sytuacjach, które taki krok uzasadniają. W tym przypadku liczy się czas i umiejętność wychwycenia ewentualnych błędów.
Usługi profesjonalnego biura rachunkowego będą też pomocne w kontekście samego wychwycenia konieczności złożenia czynnego żalu, który może ustrzec przedsiębiorcę przed nieprzyjemnymi konsekwencjami. Właścicielka biura rachunkowego INFO – PLUS z Warszawy podaje przykład swojej klientki, zwracając uwagę, jak ważna jest czujność i szybkość reakcji księgowej na dostrzeżone nieprawidłowości:
Biuro rachunkowe prowadzę ponad 30 lat. W czasie tak długiego okresu pracy w księgowości wielokrotnie pomagaliśmy klientom uniknąć kary dzięki temu, że odpowiednio szybko złożyli czynny żal. W biurze dokładamy należytej staranności, aby nie zapomnieć o obowiązkach, które na nas ciążą, ale zdarzają się sytuacje, gdy nie mamy wystarczającej wiedzy o działaniach klienta. Tak było w przypadku klientki, która prowadziła najem prywatny. Błąd został wychwycony dopiero, gdy to biuro robiło PIT z najmu – mówi Ewa Woźniak – Wiele osób myśli, że w przypadku najmu prywatnego nie są zobowiązani do rozliczenia VAT. To błędne przekonanie doprowadziło moją klientkę do zaległości w VAT z najmu z okresu 1,5 roku. Klientka prowadzi działalność gospodarczą i jest płatnikiem VAT oraz prywatnie wynajmuje dom firmie. Nigdy nie wliczała tego przychodu do VAT z działalności gospodarczej a powinna. Dzięki naszej szybkiej reakcji, klientka skorzystała z instytucji czynnego żalu, wyjaśniając powód popełnienia czynu zabronionego. Zrobiła to przed wysłaniem korekt deklaracji JPK_V7, opłaciła należny VAT z odsetkami. Dzięki temu uniknęła kary.
Wybór rzetelnego biura rachunkowego, które posiada fachową i aktualizowaną na bieżąco wiedzę z zakresu podatków i obowiązków przedsiębiorcy może więc zaoszczędzić nam wielu problemów już na starcie. Biura należące do Ogólnopolskiej Sieci Certyfikowanych Biur Rachunkowych mają z kolei zapewniony dostęp do aktualnej wiedzy i szkoleń z ekspertami, aby móc kompleksowo wspierać i obsługiwać przedsiębiorców.
Czynny żal to opcja, z której warto skorzystać w sytuacji nieświadomego naruszenia przepisów. Należy jednak pamiętać o wszystkich wymogach formalnych i prawnych, które decydują o jego skuteczności. Bezskuteczny czynny żal najczęściej wynika z błędnej interpretacji przepisów i procedur podatkowych, a w takich przypadkach nieznajomość prawa… kosztuje.